 Sýktur endaþarmskirtill. Texti: Inga Björk Gunnarsdóttir. Greinin birtist í 2. tbl. 52. árg. 2019. Endaþarmskirtlar (anal glands) eru ekki umtalsefni sem fólki gæti dottið í hug að ræða yfir kaffibollanum en þó er algengt að hundar fái sýkingu í þá og þá er betra að vita hver einkennin eru og í hverju meðferð er fólgin. Yfirleitt eru kirtlarnir ekki til vandræða en þó lenda sumir hundar í því að fá síendurteknar sýkingar í þá.
 Höfundur: Cecilie Strømstad, dýralæknir. // Þýðandi: Ásta María Karlsdóttir. Greinin birtist fyrst í Sámi 3. tbl. 45. árg. desember 2016. Hvað er niðurgangur?
Niðurgangur hjá hundum eru ekki bara lausar hægðir, heldur líka hundur sem skítur oftar eða í meira magni þó hægðirnar séu mótaðar. Niðurgangur getur verið skyndilegur, annað hvort lausari, tíðari eða meira magn af hægðum. Langvarandi niðurgangur er þegar breytingar eiga sér stað smám saman eða varir í meira en tvær vikur. Hjá heilbrigðum dýrum viðhaldast venjulegar hægðir með því að þarmarnir, lifrin, gallrásin og brisið vinna saman að því að stýra inntakinu af næringu og vökva í líkamanum, á sama tíma og líkaminn sjálfur vinnur á hugsanlegum bakteríum. Orsök niðurgangs Hvað gerist í líkamanum? Bæði skyndilegur sem og tíður niðurgangur orsakast þegar magn vökva og annað sem er í þörmunum verður meira en ristillinn og þarmarnir ráða við að taka til sín. Ein tegund af niðurgangi orsakast af því að ástand þarmanna er þannig að þeir ná ekki að taka til sín vökvann fyrir líkamann heldur skila honum bara beint í gegn. Þetta kallast osmotískur niðurgangur og gerist auðveldlega þegar niðurbrot næringar raskast. Önnur orsök niðurgangs er þegar rask verður á vökva inntöku og skilum á vökva í gegnum þarmavegginn. Hjá heilbrigðum hundi fer vökvinn léttilega í gegnum þarmavegginn og inntaka vökva er meiri en það sem þarmarnir skila frá sér. Sýking í þarmaveggjunum breytir eiginleika slímhúðarinnar til að flytja vökva og orsakar það að meiri vökvi skilar sér út í þarmana en þeir ráða við að taka inn. Mótun hægðanna ræðst af því hvar í þörmunum sýkingin á sér stað, þetta gæti t.d. orsakast af eiturefnum. Röskun á hreyfifærni þarmanna getur líka stuðlað að niðurgangi. Hvenær á ég að leita til dýralæknis? Fylgjast skal vel með hundinum og rannsaka hann vel. Hvernig er hann venjulega, er hann slappur eða er hann hress og kátur? Mældu hundinn, athugaðu púlsinn og skoðaðu lit slímhúðarinnar í munninum og hversu fljótt liturinn kemur aftur eftir að þú þrýstir á hana með einum putta. Skoðaðu hægðir hundsins, eru þær ljósar, dökkar, fljótandi, slímugar eða er blóð í þeim, hvernig er lyktin af þeim? Nær hundurinn að halda í sér eða fær hann bráðan niðurgang? Niðurgangur getur verið alveg meinlaus en getur líka verið fyrstu einkenni alvarlegs sjúkdóms, það er fleira sem ber að hafa í huga áður en þú leitar til dýralæknis. Hvað getur orsakað niðurgang? » Stress. » Ójafnvægi í þarmaflórunni. » Of stór skammtur af lyfjum eða lyfjaóþol. » Eitrun. » Stíflun í meltingarfærum: aðskotahlutur, æxli, bólgur. » Sýking í meltingarfærum: magabólgur, vírussýking, bakteríusýking eða sníkjudýr, bólgur í ristli eða þörmum. Sjúkdómur: nýrnavandamál, lifrarsjúkdómur, legbólgur, sýking í brisi eða lífhimnu, almennar sýkingar. » Krabbamein í þarmaveggjum eða þarmaslímhúð. Ef hundurinn sýnir eitthvert eftirfarandi einkenna ásamt niðurgangi skal leita strax til dýralæknis: » Minnkuð meðvitund og slappleiki. » Mjög hár hiti og slappleiki. » Greinilegir verkir. » Útþaninn magi. » Hár púls og brúnleit eða mjög ljós slímhúð. Fara skal með hundinn til dýralæknis innan sólarhrings ef: » Hundurinn er með niðurgang og byrjar auk þess að æla. » Blóðflæðið í slímhúðina er lengur en tvær sekúndur að koma aftur eftir að þú hefur þrýst á tannholdið. » Mikið ferskt blóð í hægðum eða svartar hægðir (sem orsakast af gömlu blóði). Slappleiki Til að athuga slímhúðina og blóðflæðið hjá hundinum er þrýst á tannholdið og sleppt og talið 1001, 1002 o.s.frv. Ef það tekur litinn lengri tíma en tvær sekúndur að koma aftur í tannholdið getur það verið merki um þurrk hjá hundinum. Þar sem hundurinn er búinn að vera með niðurgang í einhvern tíma geta þarmarnir orðið slappir, því er ekkert óeðlilegt að það komi ferskt blóð, sérstaklega ef um tíðan niðurgang er að ræða. Þetta er ekki hættulegt ef aðeins er um smá blóð að ræða. Hundurinn skal skoðast af dýralækni ef hann: » Er með niðurgang daglega eða næstum daglega í lengri tíma. » Er með niðurgang sem kemur og fer. » Er með niðurgang af og til og er slappur. » Er með niðurgang af og til og léttist. » Hægðirnar eru ljósar eða illa lyktandi í lengri tíma. Hvað get ég gert þegar hundurinn minn er með niðurgang? Við bráðum niðurgangi er best að gefa þörmunum frið til að jafna sig og halda frá honum mat í sólarhring. Passið samt að hann fái nóg af vökva! Ef hundurinn vill ekki drekka sjálfur skal sprauta upp í hann vatni, t.d. með sprautu. Hundurinn þarf að taka því rólega því hreyfing getur gert niðurganginn verri. Einungis skal fara í stuttar taumgöngur til að leyfa hundinum að tæma sig meðan hann er með í maganum. Munið einnig að margar tegundir af niðurgangi geta verið smitandi þannig að best er að halda hundinum frá öðrum hundum þar til hann er búinn að ná sér. Meltingargerlar (probiotics) svo sem: Pro-kolin, Prolac og Acidophilus geta hjálpað þarmaflórunni að jafna sig fyrr eftir niðurganginn. Þessa meltingargerla má nálgast í apóteki eða hjá dýralækni. Þegar mat hefur verið haldið frá hundinum í sólarhring þarf að passa þegar byrjað er að gefa honum mat aftur að gera það með litlum skömmtum, hálfum dagsskammti er skipt niður í sex minni skammta sem dreift er yfir daginn. Daginn eftir er heilum dagsskammti skipt niður í sex skammta yfir daginn og þriðja daginn er máltíðinni skipt niður í fjóra skammta. Haldið áfram að gefa honum fjóra skammta yfir daginn þar til hundurinn er búinn að jafna sig en að lágmarki í fimm daga. Fyrir hunda sem eiga erfitt með að melta fæðuna rétt er til sjúkrafóður sem hægt er að nálgast hjá dýralæknum. Einnig er hægt að gefa hundinum soðinn fisk eða kjúkling ásamt hrísgrjónum meðan hann er að jafna sig, passið að hann fái engar mjólkur- eða gerjaðar vörur meðan hann er með niðurgang. Veltu því vel fyrir þér hver orsök niðurgangsins geti verið. Smitaðist hann frá öðrum hundi? Varstu að skipta um fóður, skiptirðu of hratt um fóður hjá honum eða þolir hann ekki nýja fóðrið? Hefur hann borðað eitthvað sem hann þolir ekki s.s. rusl eða matarafganga? Það er margt sem þú sem hundaeigandi getur gert til að fyrirbyggja niðurgang og ýtt undir að hundurinn haldist hress. Ef hundurinn fær niðurgang aftur skaltu hafa samband við dýralækni. Það geta verið margar ástæður fyrir því að hann fái viðvarandi niðurgang og því mikilvægt að fá greiningu hjá dýralækni svo hundurinn fái rétta meðhöndlun. Hvernig get ég fyrirbyggt það að hundurinn fái niðurgang? Það er ekki hægt að fyrirbyggja allan niðurgang en þetta getur þú gert til að reyna að koma í veg fyrir það: » Forðastu að hitta veika hunda svo hundurinn þinn smitist ekki. » Ef þú ert að skipta um fóður skaltu gera það yfir viku tímabil með því að blanda gamla fóðrinu við það nýja og þynna gamla fóðrið út með tímanum. » Hundar fá auðveldlega niðurgang við stressandi aðstæður, reyndu því að koma í veg fyrir að hann lendi í þannig aðstæðum. Það er ekki alltaf hægt en þá er hægt að gefa fæðubótarefni, svo sem meltingargerla eða sjúkrafóður til að reyna koma í veg fyrir niðurgang – hafðu samráð við dýralækni. » Passaðu að hundurinn þinn komist ekki í sterkt krydd eða feitan mat, t.d. grillmat. Ef þú ert í vafa hvort hundurinn þinn þurfi að fara til dýralæknis skaltu taka upp símann og hringja og fá álit frá dýralækni.  Tíkur sem eru gervióléttar taka stundum leikföng í „fóstur“. Höfundur: Linda Björk Jónsdóttir // Myndir: Kristjana Knudsen & Brynhildur Inga Einarsdóttir Gerviólétta hjá tíkum er algengt læknisfræðilegt fyrirbæri þar sem tík sem ekki er hvolpafull fer að sýna bæði hegðunarbreytingar og líkamleg einkenni hvolpafullrar tíkar. Talið er að ríflega helmingur tíka upplifi gervióléttu að minnsta kosti einu sinni á lífsleiðinni.
 Höfundur: Inga Björk Gunnarsdóttir Greinin birtist fyrst í 1. tbl. 51. árg. júní 2019 Xylitol er algengt í sykurlausum vörum og er full ástæða til að benda á hversu hættulegt það er hundum. Það veldur hröðu og miklu blóðsykursfalli og í alvarlegustu tilfellunum lifrarbilun og dauða. Jafnvel minnsti skammtur getur reynst lífshættulegur og mjög mikilvægt er að meðhöndlun hjá dýralækni geti hafist sem allra fyrst.
Xylitol (sugar alcohol) er náttúrulegt efni sem er mikið notað í matvöru í stað sykurs. Það finnst í náttúrulegum fæðutegundum eins og berjum, plómum, korni, höfrum, sveppum, salati og trjám. Xylitol er hvítt duft sem lítur út og smakkast mjög líkt og venjulegur sykur (sucrose). Algengast er að það sé unnið úr trefjum korns, birkitrjám, harðviðartrjám og öðrum náttúrulegum efnum. Þetta sætuefni er búið að vera lengi á markaðnum en vinsældir þess hafa aukist verulega upp á síðkastið nú þegar umræðan um blóðsykur, áhrif insúlíns á heilsu okkar og áunna sykursýki er í hámæli. Það er til dæmis mikið notað í sykurlaust tyggjó, sælgæti, kökur, eftirrétti, sultur, sumar tegundir hnetusmjörs, tómat- og grillsósur, hóstasaft, tyggjanlegt vítamín fyrir börn, munnskol og tannkrem. Einnig finnst það í vörum eins og nefúða, hægðarlyfjum, meltingarlyfjum, ofnæmislyfjum og mörgum öðrum lyfseðilsskyldum lyfjum. Gott er að vera vel á verði því að á innihaldslýsingu matvara getur xylitol verið undir öðrum og lóknari heitum eins og: Sugar Alcohol, Birch Sugar, E967, Meso-Xylitol, Méso-Xylitol, Sucre de Bouleau, Xilitol, Xylit, Xylite, Xylo-pentane-1,2,3,4,5-pentol. Aðrar merkingar sem geta gefið í skyn að varan innihaldi xylitol eru: Sugar Free, Reduced Sugar, All Natural – No Sugar Added, No Artificial Sweeteners, Naturally Sweetened, 100% Natural, Safe for Sugar-Controlled Diets, Safe for Diabetics, Aspartame Free, Sweetened with Birch Sugar, Low Carb, Low Cal, Low Calorie, Helps Fight Cavities, Cavity Fighting, Anti-Cavity og Tooth Friendly. Ef hundur kemst í einhverja sykurlausa vöru þarf því strax að athuga innihaldslistann. Aðrar tegundir gerfisætu eða staðgengla sykurs eru ekki hættulegar hundum eins og sorbitol, maltitol, erythritol, stevia, saccharin, sucralose og aspartame. Það þarf ekki að hafa neinar áhyggjur ef 100% öruggt er að varan innihaldi þessi efni en ekki xylitol. Það er eingöngu xylitol sem er hættulegt hundum. Eitrunaráhrif Þrátt fyrir að Xylitol sé öruggt fyrir fólk er það mjög hættulegt hundum. Það veldur eitrunaráhrifum sem dregur þá til dauða ef ekki næst að meðhöndla þá sem fyrst. Jafnvel hið minnsta magn getur reynst skaðlegt. Hjá bæði mönnum og hundum er blóðsykrinum stjórnað af hormóninu insúlíni sem er seitt frá brisinu. Xylitol hefur engin áhrif á insúlínframleiðslu hjá mönnum en þegar hundur borðar xylitol metur brisið það sem venjulegan sykur og framleiðir insúlín sem fjarlægir því eðlilegt og nauðsynlegt magn sykurs í blóðinu. Þessi hraða losun á insúlíni veldur hröðu og mjög miklu blóðsykursfalli (hypoglycemia). Þessi áhrif koma fram á 10 – 60 mínútum eftir að efnið er innbyrt og ef ekkert er að gert getur þetta ástand þróast út í lifrarbilun og dauða. Það magn xylitols sem hefur reynst hættulegt hundum er 100 mg á hvert kíló líkamsþyngdar. Því stærri sem skammturinn er því meiri hætta er á lifrarbilun og dauða. Einkenni og meðferð Ef þig grunar að hundurinn hafi komist í eitthvað sem inniheldur xylitol skaltu hafa strax samband við dýralækni því mjög mikilvægt er að meðferð hefjist sem allra fyrst. Þumalputtareglan er að ef xylitol er talið upp á meðal fyrstu þriggja til fimm innihaldsefnanna í vörunni þá er það í því magni sem er lífshættulegt hundum. Einkenni eitrunar koma hratt fram, yfirleitt á innan við 15-30 mínútum eftir inntöku. Þau helstu eru: • Uppköst • Máttleysi • Skortur á samhæfingu • Skert geta til að standa eða ganga • Svefnhöfgi • Skjálfti • Krampar • Meðvitundarleysi • Lifrarbilun • Mjög hraður hjartsláttur • Gulleitur gómur • Svartar tjörulegar hægðir • Niðurgangur • Blóðstorknunarvandi • Dauði Ekkert mótefni er til við xylitol-eitrun en helsta meðferðin felst í að gefa sykurlausn í æð, vökva í æð og lifrarverndandi lyf. Ef vitað er að hundurinn hefur borðað xylitol er meðferð byggð á þeirri vitneskju en ef ekki þá getur lágur blóðsykur og önnur einkenni xylitols-eitrunar gefið til kynna hvert vandamálið er. Mikilvægt er að byrja hraða og hnitmiðaða meðferð eins og um þessa eitrun gæti verið að ræða til að forða því að eitrunin fái að þróast til verri vegar. Öll töf á að leita læknis veldur meiri skaða og minnkar möguleika á fullum bata – ef það á að vera einhver von fyrir hundinn að ná sér er tíminn mikilvægastur. Í öllum tilfellum þarf hundurinn að leggjast inn á dýraspítala til að hægt sé að fylgjast náið með framvindu mála. Það aðstoðar mikið við meðferð að umbúðir þeirrar vöru sem hundurinn komst í séu teknar með til dýralæknisins. Ef hægt er að meðhöndla hundinn áður en sjúkdómseinkennin koma fram eru batahorfur mjög góðar. Einnig er ástæða til bjartsýni ef hægt er að snúa einkennum mjög fljótt til baka. Hins vegar ef ástandið þróast til lifrarbilunar eða innvortis blæðinga þá eru batahorfur nánast engar. Fyrirbyggjandi aðgerðir Ef xylitol, eða vörur sem innihalda xylitol, eru til á þínu heimili þarf að gæta þess vel að geyma það á stað þar sem hundurinn kemst ekki í það. Ekki gefa hundinum bita með þér af matvöru sem inniheldur þetta efni. Ekki bursta tennur hundsins með tannkremi ætluðu fyrir fólk, það má eingöngu nota tannkrem ætlað hundum. Algengasta ástæða xylitols-eitrunar í hundum er þegar þeir komast í tyggjó sem er geymt á glámbekk. Sumar tegundir tyggjós innihalda lítið magn xylitols og þá þarf níu stykki til að valda eitrunaráhrifum hjá 20 kg hundi og 45 stykki til að valda lifrarbilun. Aðrar tegundir innihalda mun meira magn xylitols og þá þarf eingöngu 2 stykki til að valda alvarlegu blóðsykursfalli og 10 stykki til að valda lifrarbilun. Erlendis var byrjað árið 2007 að fylgjast með fjölda hunda sem veiktust eða dóu vegna xylitols. Tilfellum fjölgaði hratt til ársins 2014 þegar þau voru orðin að meðaltali fleiri en 10 á dag. Það er því alveg hægt að ætla að hér á landi hafi einhver tilfelli orðið. Ekki er vitað hvort xylitol hefur sömu áhrif á ketti eða önnur dýr en full ástæða er til að fara varlega. Heimildir: Blue Cross for pets (e.d.). Xylitol poisoning in dogs. Sótt 18. mars 2019 af https://www.bluecross.org.uk/pet-advice/xylitol-poisoning-dogs. Brutlag, A. (2015). Xylitol Toxicity in Dogs. Sótt 18. mars 2019 af https://vcahospitals.com/know-your-pet/xylitol-toxicity-in-dogs. Lee, J.A. (e.d.). Xylitol Poisoning In Dogs: A Deadly Sugar Substitue. Sótt 18. mars 2019 af http://www.pethealthnetwork.com/dog-health/dog-toxins-poisons/xylitol-poisoning-dogs-a-deadly-sugar-substitue. Nicholas, J. (2015, ágúst). Xylitol: The "sugar-free" sweetener your dog NEEDS you to know about. Sótt 18. mars 2019 af https://www.preventivevet.com/dogs/xylitol-sugar-free-sweetener-dangerous-for-dogs. Rose-Innes, O. (2015, febrúar). Careful, xylitol can kill your dog!. Sótt 18. mars 2019 af https://www.health24.com/Lifestyle/Pet-Health/Caring-for-your-dog/Careful-xylitol-can-kill-your-dog-20150129.  15 ára íslenskur fjárhundur. Höfundur & mynd: Linda Björk Jónsdóttir Flest eigum við hunda sem eru mikilvægir meðlimir fjölskyldunnar og ætli það sé ekki draumur allra hundaeigenda að hundarnir séu heilbrigðir og lifi sem lengst. En rétt eins og mannfólk þá geta hundar fengið hina ýmsu kvilla þegar þeir eldast og eitt af þeim eru elliglöp.
Elliglöp eða canine cognitive dysfunction (CCD) í hundum líkist helst Alzheimer-sjúkdómi hjá mannfólki og er eins konar vitsmunaleg vanstarfsemi í heila. Hundurinn fer að haga sér öðruvísi og gleyma hinum ýmsu hefðum lífsins.  Umsjón: Svava Björk Ásgeirsdóttir // Silja Unnarsdóttir, sérgreinadýralæknir hjá Matvælastofnun
 Höfundur: Sunna Birna Helgadóttir // Ljósmyndir: Valerie Y // Greinin birtist fyrst í 2. tölublaði Sáms 2018 Ábendingar bárust frá dýralækni og dýrahjúkrunarfræðingi eftir að greinin sem var skrifuð 2018 var birt á www.hundasamur.is þess efnis að vandasamt getur verið að fóðra hunda á hráfæði þannig að næringaþörf sé uppfyllt og getur það að gefa hrátt kjöt haft í för með sér aukna hættu á sýkingum sem geta borist í fólk. Bent var á að í uppvexti hvolpa sé mikilvægt að þeir fái öll þau næringarefni fyrir vöxt og þroska beina. Að auki var bent á að hrá bein gætu verið of hörð og valdið því að hundar brjóti í sér tennurnar við að naga þau. Það er því vert að ráðleggja fólki hafi það í hyggju að fóðra hundana sína á hráfæði að vanda vel til verka og rannsaka málið til hlýtar til að bæði menn og dýr séu heilbrigð og í öruggu umhverfi. Það er endalaust mikið til um hráfóður fyrir hunda bæði á netinu og í bókum. Það eru skiptar skoðanir á því hvað má gefa, hvað ekki, hvernig á að gefa hráfóðrið og hvort það megi gefa saman þurrfóður og hráfóður. Sumir segja að það sé ekkert mál en aðrir segja að þurrfóður og hráfóður meltist ekki jafn hratt og geti orðið til þess að hundum líði illa ef það er gefið á sama tíma. Það sem skiptir máli við fóðrun hunda er heilbrigð skynsemi og að eigandinn finni út hvað hentar best sínum hundi.
|
|
Ritstjórn og umsjón vefsíðu:
Linda Björk Jónsdóttir, [email protected] Sámur á facebook Ritnefnd: Anna María Ingvarsdóttir, Arnfríður Inga Arnmundsdóttir, Bára J. Oddsdóttir, Daníel Örn Hinriksson, Maríanna Gunnarsdóttir. Ábyrgðarmaður: Erna Sigríður Ómarsdóttir |
Útgefandi:
Hundaræktarfélag Íslands Melabraut 17 220 Hafnafirði Sími: 588-5255 Vefsíða: www.hrfi.is Netfang: [email protected] |